Parentale burn-out: modewoord of maatschappelijk probleem?
Het ouderschap kan ons flink uitdagen. De driftbuien van je peuter, een achterstand in het huishouden, onenigheid met je partner en ondertussen nog die deadlines van je werk. Het zijn niet voor niks ‘tropenjaren’ en het is dan ook niet zo gek als je je soms moe of onzeker voelt als ouder. Maar wat als dit soort gevoelens al lange tijd de overhand hebben en je je compleet opgebrand voelt door het ouderschap? Dan is het van belang om verder te kijken. Want is het nog steeds ‘normale stress’ (die voor een deel bij het ouderschap hoort) of ga je onopgemerkt richting een parentale burn-out?
Wat is een parentale burn-out?
Een parentale burn-out kenmerkt zich doordat je continu uitgeput bent door taken die (in)direct in verband staan met het gezinsleven. Denk aan het managen van de huishoudelijke taken, zorgtaken voora de kinderen en combinatie van werk en gezin. Daarnaast mist de ouder vaak steunbronnen
Je bent het plezier in het ouderschap verloren en eigenlijk kost alles je teveel energie. Je bent op. Een recente studie wijst uit dat in Nederland 2% van de ouders kampt met een parentale burn-out ten opzichte van 8% in België. Deze ouders voelen zich maandelijks (of vaker) opgebrand of zijn het ouderschap zat. Het gaat hierbij vaker om moeders dan om vaders, daarom wordt er ook wel eens over een mama burn-out of ‘mommy’ burn-out gesproken.
De impact van een individuele samenleving op het ouderschap
Uit een grootschalige studie uitgevoerd in 42 landen blijkt dat parentale burn-outs vaker voorkomen in westerse landen met individuele samenlevingsverbanden. Deze individuele samenlevingsvormen leiden tot hogere stresslevels bij ouders omdat ze in hun eentje meer ballen hebben hoog te houden. In veel andere culturen wordt het opvoeden meer in groepen gedaan; met een hele familie bijvoorbeeld of kinderen groeien op in een community. Dit zorgt niet alleen voor veel meer informele hulp en steun, maar ook voor normalisering. Je ziet door dit groepsproces namelijk dat jouw zus of nicht ook worstelt met een peuter driftbui en dat dit gedrag normaal is. In onze individuele samenleving zijn dit soort momenten vaak onzichtbaarder en baseren we ons beeld ook voor een deel op sociale media. In mijn werk als orthopedagoog zie ik hierdoor regelmatig dat ouders vanuit een ‘te perfect opvoed beeld’ hun best gaan doen om dit na te streven. Met stress en teleurstelling tot gevolg omdat je je eigen handelen spiegelt aan een veel te onrealistisch en perfect beeld van een ander.
De stress van het ouderschap
Of het nou wel of niet om een ‘parentale burn-out’ gaat is voor mij persoonlijk minder relevant dan het grote onderliggende probleem. Namelijk dat ouders tegenwoordig onder hoge stress staan. Uit wetenschappelijk onderzoek van Influencing For Health (Amsterdam UMC) blijkt dat maar liefst 91% van de ouders het ouderschap als te zwaar ervaart tijdens de eerste duizend dagen met hun kind. Daarnaast geven ze aan eigenlijk meer hulp of steun nodig te hebben. Dit zijn schrijnende getallen waar ik mij zorgen over maak.
Het is dan ook een alarmsignaal dat we serieus moeten nemen. Als maatschappij, werkgever maar ook als individu.
Want de impact van stress op een gezin is groot:
- Het heeft impact op de ouder zelf (zowel fysiek als mentaal)
- Het heeft impact op de partnerrelatie (die komt sneller onder spanning te staan)
- Het heeft impact op de ouder-kindrelatie (de ouder is minder sensitief voor de behoeften van het kind)
- En daarnaast kunnen er ook gevolgen zijn voor het kind (o.a. overalert, een onveilig gevoel, verminderde aanmaak van neurale verbindingen en minder ontvankelijk zijn om te leren en zich te ontwikkelen).
Overweldigd en oververmoeid of parentale burn-out?
Dat we gewend zijn geraakt aan een gehaaste maatschappij waarin we veel ‘alleen’ moeten doen als ouder, betekent niet dat dit normaal is. Het betekent dus ook niet dat jij iets verkeerd doet of jij ‘schuldig’ bent aan dat korte lontje.
Kortom: het is niet gek als je regelmatig gevoelens van overweldiging, onrust of eenzaamheid ervaart. Weet dat dit niet aan jou ligt maar het vaak een opeenstapeling is van verschillende factoren. Het betekent ook niet dat je er niets aan kan veranderen, ik vertel later in dit blog meer hoe ook jij meer rust kan ervaren.
Maar eerst nog een andere belangrijke sidenote: niet elke oververmoeide ouder of ouder die het leven met kinderen bij momenten ‘zwaar vindt’ heeft een parentale burn-out. Iedere ouder ervaart deze gevoelens in meer of minder mate. Raak dan ook niet gelijk in paniek als je jezelf herkent in de kenmerken van een ouderlijke burn-out in dit artikel. Des te belangrijker is het daarentegen wel dat je de signalen die jouw lijf geeft, serieus neemt. Je kunt als ouder nu eenmaal opgebrand raken door de stress van het ouderschap. En wanneer je daar vervolgens niets mee doet en geen tijd voor jezelf neemt dan kan er eenvoudig emotionele uitputting ontstaan met (bijvoorbeeld) een parentale burn-out tot gevolg.
Zo herken je een parentale burn-out
Bij een burn-out ben je langdurig over je grenzen heen gegaan. Je kunt je hierdoor zowel fysiek als emotioneel uitgeput voelen. Een burn-out wordt vaak gerelateerd aan werk, maar ook zonder baan kan je overspannen raken. In het geval van een parentale burn-out is de overbelasting gerelateerd aan het gezin en opvoedtaken. (Dit wil dus niet zeggen dat je jouw kind ‘zat’ bent).
Je kunt een dergelijke burn-out herkennen aan het volgende:
- Je haalt geen voldoening meer uit de zorg voor je kinderen
- Je vindt het lastig om jezelf en / of je gezin te verzorgen
- Je hebt regelmatig moeite om ‘s ochtends op te staan en voelt je chronisch vermoeid
- Je reageert kortaf of onverschillig richting je kind(eren) en / of je partner en voelt je prikkelbaar
- Je bent vergeetachtig of verward
Wat zijn de oorzaken en de risicofactoren van een parentale burn-out?
Hoe individualistischer een samenleving is ingericht hoe vaker parentale burn-outs voorkomen. Hoge verwachtingen vanuit de maatschappij dragen hier niet bepaald aan bij. Denk bijvoorbeeld aan het combineren van werk en gezin. Vrouwen willen graag voldoen aan de verwachtingen van hun werkgever, maar tegelijkertijd ervaren ze de druk om alle ballen als moeder hoog te houden.
Ik zie een ouderlijke burn-out dan ook als een symptoom van een maatschappelijk probleem, waarbij dit belangrijke risicofactoren zijn:
- Het op alle fronten erg goed willen doen / perfectionistisch zijn en alle ballen hoog willen houden
- Geen hulp durven vragen vanuit de overtuiging dat je het alleen zou moeten kunnen / weten / doen
- Weinig support en / of een onevenredige taakverdeling wanneer er een partner in het spel is
- Zorgen over het kind
- De verwachtingen van het ouderschap en de realiteit liggen te ver uiteen
- Problemen in de partnerrelatie
- Beperkte support vanuit maatschappij
Alleen al het feit dat vrouwen veel meer verlof (en dus één-op-één tijd met het kind) krijgen dan vaders na de geboorte, zendt een signaal uit dat de moeder de primaire verzorger hoort te zijn. Wil je hier meer over weten? Ik bespreek dit onderwerp in mijn podcast “Ik vind het ouderschap zwaar”, waarin ik uitleg hoe onze maatschappij een rol speelt in de druk die vrouwen wordt opgelegd.
Ga voor een structurele verandering
Maar parentale burn-out of niet; je hebt geen label nodig om van zelfzorg een prioriteit te maken en om iets te doen met de signalen die jouw lichaam geeft. Ze adviseren niet voor niets in het vliegtuig om eerst je eigen zuurstofmasker op te zetten en daarna pas een ander te helpen. Vraag hulp, voel wanneer jouw grenzen bereikt zijn en neem dat moment voor jezelf. Want een blije moeder betekent een blij kind. Ik begrijp heel goed dat dat makkelijker gezegd is dan gedaan, daarom help ik je hier graag bij.
Veel vrouwen die ik in mijn werk spreek ervaren weliswaar geen parentale burn-out, maar wel uitdagingen in het ouderschap en / of een disbalans in hun behoeftes. Ze zijn bijvoorbeeld veel bezig met hun werk op de momenten dat ze eigenlijk vrij zijn of hebben het gevoel nooit ‘uit’ te kunnen staan. Of ze zijn continu bezig met alles ‘wat nog moet’ waardoor ze hun eigen behoeften volledig voorbij lopen. Dit kan een voorstadium zijn van een parentale burn-out. Misschien herken jij het waar deze vrouwen tegenaan lopen? Weet dat je hier verandering in kunt aanbrengen. Neem de leiding over jouw eigen welzijn. Want wat je nu in jezelf investeert daar heb je je leven lang profijt van als ouder. Merk je dat dit artikel wat oproept bij jou? Zie dit dan niet als iets zwaks maar juist als iets krachtigs. Je hebt inzichten gekregen, nu kan je er wat mee doen.
Hoe kan je een parentale burn-out voorkomen?
Voorkomen is altijd beter dan genezen. Daarom is het herkennen van de signalen dat je teveel van jezelf vraagt een belangrijke eerste stap. Vervolgens is het van belang om te kijken waar jij op leegloopt. Is hulp vragen voor jou een grote stap? Oefen daar dan eens mee in veilige situaties, bij je partner of je ouders bijvoorbeeld.
Merk je dat jouw perfectionisme ervoor zorgt dat je altijd maar bezig blijft? Kijk dan eens of je de eerstvolgende keer een taak met 80% tevredenheid kunt afronden in plaats van de volle 100%. Jouw leidinggevende is dan waarschijnlijk net zo tevreden en dat scheelt jou een avond overwerken.
En wat nog meer…
Verandering klinkt natuurlijk altijd makkelijker dan dat het is. Wist je dat 95% van ons gedrag automatisch verloopt? Dit doorbreken vraagt niet alleen bewustwording maar ook een aanpak die ‘echt werkt’. Gratis tips (zoals uit dit artikel) zijn natuurlijk waardevol en ‘informeren’, maar met de juiste begeleiding kan je pas echt ‘transformeren’.
Wil jij gaan voor een duurzame verandering? Wil je patronen doorbreken zoals: altijd maar doorgaan, bezig zijn met ‘wat moet’ en geleefd worden? Zet dan vandaag nog de eerste stap naar meer balans. Want dat wat jij doorbreekt, geef je niet door aan je kind. Hoe zou het zijn als jij (juist met jonge kinderen) meer rust, vertrouwen en plezier ervaart? Dat is precies waar mijn traject The MOM Movement zich op richt. Twee keer per jaar start ik met een selecte groep vrouwen. Voel jij dat dit iets voor jou is? Schrijf je dan vrijblijvend in voor de wachtlijst en ontvang als eerste bericht van mij als de inschrijving geopend is. Deelname is op basis van selectie. De eerstvolgende ronde zal in het voorjaar van 2023 zijn.
Lees hier wat dit traject anderen heeft opgeleverd:
Belangrijke sidenote: Krijg je al langere tijd niets uit je handen, voelt alles als ‘te zwaar’, merk je gebrek aan empathie voor je kind of heb je suïcidale gedachten? Maak het bespreekbaar, met familie, vrienden of neem contact op met een professional: je huisarts of een erkende zorgprofessional. Je hoeft het niet allemaal alleen te doen.
