In welke opvoedstijl herken jij je het meest en welke werkt het beste?

De manier waarop je je kind(eren) opvoedt in van invloed op hoe ze zich gedragen maar ook op de sfeer in huis. Ben je streng, toegeeflijk of ga je voor een middenweg? En vind je dat je kind gewoon moet gehoorzamen of is er ruimte voor overleg? In dit artikel ontdek je in welke opvoedstijl jij jezelf het meest herkent én welke factoren allemaal van invloed zijn op jouw manier van opvoeden.

Hoe wordt je opvoedstijl gevormd?

Ondanks dat opvoeden voor je gevoel pas begint zodra je kind wordt geboren, begint de ontwikkeling van jouw opvoedstijl al veel eerder. De basis wordt al voor groot gedeelte in jouw eigen jeugd gelegd, maar ook factoren later in jouw leven (voordat je daadwerkelijk een kind hebt) hebben hierop invloed. Dit zijn voorbeelden van factoren die van invloed kunnen zijn op jouw manier van opvoeden:

• Jouw huidige persoonlijke situatie:
  denk hierbij aan zaken zoals; de samenstelling van je gezin, of je samenwoont of niet en of je werkt of juist veel thuis bent met je kind
• Jouw karakter (en dat van je partner):
  ben je rustig en geduldig of temperamentvol en schiet je snel uit je slof? Dit komt tot uiting in de manier waarop je opvoedt
• Jouw eigen opvoeding:
  de manier waarop jij jouw kind opvoedt is voor een groot deel gevormd door de opvoeding die je zelf hebt gehad. Dit kan overigens wel twee kanten op gaan: je neemt automatisch veel dingen over die je zelf fijn vond of je wilt het juist helemaal anders doen.
• Je vrienden en familie:
  ‘waar je mee omgaat, daar word je mee besmet’ en dat geldt voor opvoeden precies zo. Oftewel; hoe andere ouders in jouw omgeving opvoeden is van invloed op jouw eigen opvoedstijl.
• De eigenschappen van je kind:
  Het temperament, de behoeften en de ontwikkelingsstadia van het kind kan de manier van opvoeden veranderen. Wat werkt voor het ene kind, werkt mogelijk niet voor het andere.
• Culturele of religieuze waarden en overtuigingen
• Externe factoren
  zoals werkstress of financiële zorgen

Daarnaast zul je in het dagelijks leven merken dat het ook per situatie (en misschien zelfs per kind) kan verschillen hoe je reageert. Opvoedstijlen zijn ook geen vaststaand gegeven; ze kunnen zich ontwikkelen en aanpassen naarmate ouders andere ervaringen of nieuwe inzichten opdoen. Weet dus dat je in staat bent om dit te veranderen wanneer je merkt dat jouw huidige opvoedstijl niet de manier is waar je achterstaat. 

Welke opvoedstijl is nou ‘goed’? Dit is ook deels cultuurgebonden. In onze Nederlandse (westerse) cultuur laat de autoritatieve opvoedstijl de meeste voordelen voor het kind zien. Hieronder worden de verschillende opvoedstijlen uitgelegd en de voor-en nadelen besproken.

Welke opvoedstijlen zijn er?

De meest voorkomende opvoedstijlen zijn:

• Autoritatief (ook wel ‘democratisch’ genoemd)
• Autoritair
• Permissief (ook wel ‘toegeeflijk’ genoemd)
• Onverschillig

Autoritatieve opvoedstijl

Ouders die autoritatief opvoeden hanteren duidelijke regels, waarbij ze rekening houden met de wensen en behoeftes van het kind. De mening van het kind wordt (binnen de kaders) gerespecteerd en er is ruimte voor overleg. Groeitaal is belangrijk en er wordt regelmatig positieve feedback gegeven aan het kind. Het is een respectvolle manier van opvoeden waarbij de ouder regelmatig uitlegt waarom iets wel of niet mag. Het vraagt hierdoor wel wat meer van je tijd en geduld dan andere opvoedstijlen. Een voordeel van deze opvoedstijl is dat het kinderen helpt in het uiten van hun emoties en het uitspreken van hun gedachten. Kinderen krijgen binnen duidelijke grenzen de ruimte om hun eigen mening te vormen.

Autoritaire opvoedstijl 

Bij een autoritaire opvoedstijl ligt de nadruk op gehoorzaamheid en het naleven van de regels, zonder dat de ouder deze hoeft te verantwoorden. Het schept duidelijkheid, er is minder ruimte voor discussie en het kind weet zo waar hij of zij aan toe is. Straffen en dreigen is niet ongebruikelijk bij deze opvoedstijl. Ouders die autoritair opvoeden hanteren deze stijl vaak om het kind discipline bij te brengen en te leren dat regels gerespecteerd moeten worden. In mijn werk zie ik dat het ook voortkomt uit handelingsverlegenheid: niet goed weten hoe je het op een andere manier kan aanpakken. Het nadeel van deze opvoedstijl is dat het ook averechts kan werken: je kind kan opstandig worden, weinig zelfvertrouwen hebben of moeite hebben om voor zichzelf op te komen. Dit komt omdat ze vaak geneigd zijn om hun eigenwaarde te koppelen aan externe prestaties en de goedkeuring van anderen. Ook op latere leeftijd kun je dit terugzien in ‘pleasend gedrag’, nooit tevreden zijn met het resultaat of altijd goedkeuring nodig hebben van een ander om je goed te kunnen voelen. Omdat de nadruk ligt op gehoorzamen is er vaak minder ruimte voor de emotie en beleving van het kind. Hierdoor kunnen kinderen moeite hebben met het herkennen van grenzen en emoties: zowel bij zichzelf als de ander. Ook is het vaak op latere leeftijd lastiger voor het kind om zelfstandig beslissingen te nemen.

Permissieve opvoedstijl

Bij een permissieve opvoedstijl zijn er weinig regels en worden de wensen van het kind gehoord. Het kind krijgt bij deze opvoedstijl dan ook vaak zijn of haar zin. Het draait hierbij om gelijkwaardigheid; de ouder stelt het kind gelijk aan zichzelf. Daarnaast gaan ouders er bij deze opvoedstijl vanuit dat vrijheid en autonomie belangrijk zijn voor kinderen. Een voordeel van deze opvoedstijl is dat er vaak weinig conflicten zijn tussen ouder en kind. Een nadeel is dat het kind niet gewend is om “nee” te horen. Dit kan op jonge leeftijd (bijvoorbeeld in sociale relaties of op school) maar ook later voor problemen zorgen.  Daarnaast zijn er weinig kaders en grenzen wat kan zorgen voor gevoelens van angst en onzekerheid bij het kind omdat ze de leiding en structuur missen die nodig is om zich veilig en zeker te voelen.

Onverschillige Opvoedstijl

Bij de onverschillige opvoedstijl zijn ouders afstandelijk. Ze betrekken zich nauwelijks bij het leven van hun kind(eren) en er is weinig tot geen begeleiding, aandacht of emotionele ondersteuning. Dit kan komen door persoonlijke factoren (zoals een drukke baan of een ziekte), maar ook door desinteresse of eigen problematiek die teveel van de ouder vraagt waardoor er letterlijk geen ruimte meer is voor het kind. Het is een opvoedstijl die vaak niet bewust door de ouder gehanteerd wordt, maar die voortkomt uit eigen ervaringen uit de jeugd of door persoonlijke problematiek. Er zijn eigenlijk geen voordelen te noemen. Het kind voelt weinig geborgenheid en liefde, wat kan resulteren in onzekerheid, moeite met het uiten van emoties en een beïnvloedbaar karakter. Dit komt omdat ze de bevestiging, liefde en emotionele steun missen die nodig is voor een gezonde ontwikkeling. Het gebrek aan steun kan leiden tot gevoelens van verlatenheid, een laag zelfbeeld, angst en depressie.

Wanneer je deze opvoedstijlen leest: in welke opvoedstijl herken jij jezelf het meest? En is dit ook de opvoedstijl waar je het meest achter staat? 

Opvoeden vroeger en nu

Vroeger (ongeveer 40 jaar geleden) had je als kind te luisteren naar je ouders. Tegenwoordig staat het kind en zijn behoeftes meer centraal. Er lijkt dus een verschuiving plaats te vinden van ‘parent centered’ naar ‘child centered’ opvoeden. Een mooi uitgangspunt. Toch kan dit in de praktijk tot ongezonde situaties leiden. Ouders die hun eigen grenzen overgaan om te zorgen dat het kind maar gelukkig is bijvoorbeeld. Of ouders die hun eigen grens niet meer aanvoelen. Denk hierbij aan ouderlijke uitputting en verlies van identiteit (wat vind ik belangrijk). Een andere opvoedstijl die dan ook steeds meer wordt aanbevolen en gewaardeerd is de ‘family centered’ aanpak. Deze benadering erkent het belang van evenwicht tussen aan de ene kant de behoeften van de ouders en aan de andere kant de behoeften van de kinderen. Het uitgangspunt is dan ook dat iedereen zich gehoord en gerespecteerd voelt, maar de ouders behouden wel de regie en de leiding. 

Grenzen zijn namelijk ontzettend belangrijk voor kinderen:

• In een veilige omgeving kunnen kinderen nieuwe dingen uitproberen zonder bang te hoeven zijn voor afwijzing of straf. Dit bevordert de zelfstandigheid en het zelfvertrouwen
• Wanneer kinderen zich veilig voelen kunnen ze zich volledig concentreren op het leren kennen en verkennen van de wereld om hen heen. Ook zijn ze beter in staat om informatie op te nemen en te verwerken
• Grenzen zorgen voor een voorspelbare omgeving. Dit creëert een gevoel van stabiliteit en rust omdat het kind weet wat hij kan verwachten wat stress helpt te verminderen. Hij hoeft zich niet bezig te houden met het aftasten van de grenzen

Een gebrek aan grenzen kan daarentegen leiden tot gevoelens van onzekerheid en angst, omdat kinderen niet weten waar ze aan toe zijn. Ze weten niet wat er van hen wordt verwacht en hoe ze zich moeten gedragen. Het is dus zoeken naar de gezonde balans tussen enerzijds het stellen van grenzen en anderzijds het bieden van autonomie. En dat is soms best lastig. Weet in ieder geval dat het allemaal niet perfect hoeft. Het ouderschap is een continu leerproces en er is altijd ruimte voor groei.

Wat als jij en je partner veel verschillen in opvoedstijl?

Opvoeden doe je (meestal) samen. Je hebt dus te maken met twee verschillende karakters, maar jullie nemen ook beiden ervaringen uit je eigen opvoeding mee. Dat is niet altijd makkelijk en het komt dan ook regelmatig voor dat stellen niet op één lijn zitten qua opvoeding. Dit kan resulteren in ruzies, discussies en spanningen. Herken je dit? Dan is mijn masterclass Verschillen in de Opvoeding wat voor jou. In deze masterclass deel ik dé tools die ervoor zorgen dat jullie weer als team kunnen opvoeden.

Waardoor:

• Jij het gedrag van jouw partner beter begrijpt en precies weet wat je kan ZEGGEN en DOEN als je merkt dat jullie niet op 1 lijn liggen
• Jullie in staat zijn om in bijzijn van jullie kind(eren) een rustig, constructief gesprek te voeren zonder voortdurende discussie of irritatie
• Die twijfels, frustraties en ongezelligheid verminderen en plaats maken voor verbinding en wederzijds begrip…

Wil jij ook direct aan de slag met mijn 6+ bewezen effectieve oefeningen en tips
die jullie helpen naar meer onderling begrip en om meer op 1 lijn te komen?

Schaf de masterclass aan en bekijk hem direct.
Het fijne is dat je hem kan pauzeren en ook na afloop vaker terug kan kijken.

Bekijk de Masterclass