Moeders & mentale last: waarom ervaren vrouwen dit en kan het anders?

Vrouwen zorgen voor de kinderen en het huishouden, terwijl de mannen werken… volgens de traditionele rolverdeling dan. Tegenwoordig zijn Nederlandse vrouwen gelukkig behoorlijk geëmancipeerd. Maar dat betekent niet per definitie dat de rolverdeling nu heel anders is. Vrouwen nemen nog steeds meer zorgtaken op zich en gaan vaker minder werken dan mannen na de geboorte van hun eerste kind. Waarom is dit zo? Hoe ervaren moeders de onzichtbare mentale last die hierbij komt kijken? En hoe kan je ervoor zorgen dat de taken gelijkwaardiger verdeeld worden?

Het leven van een vrouw na de komst van een kind

Het krijgen van een kind is een van de mooiste momenten in je leven. Toch kan de komst van een kind ook negatieve impact hebben en dan met name op de relatietevredenheid blijkt uit onderzoek. Tweederde van de koppels ervaart na de komst van een baby een dip in de partnerrelatie. Vooral vrouwen ervaren minder tevredenheid in hun relatie na de geboorte van een kind. Een verklaring voor deze achteruitgang is de traditionele rolverdeling die (vooral) heterostellen vaak aannemen nadat het kind is geboren. Zo’n 38% van de vrouwen gaat na de geboorte van het eerste kind minder uren werken, tegenover slechts 9% van de mannen (2). 

Wil je meer lezen over hoe je werk en gezin combineert, dan is dit blog interessant voor je.

Vrouwen besteden daarnaast gemiddeld anderhalf keer zoveel tijd als mannen aan onbetaalde zorgtaken zoals huishoudelijke taken, boodschappen en de zorg voor de kinderen (26 uur voor de vrouwen versus 17 uur per week voor de mannen) (2). Daar komt nog bij dat het totaal aantal uur aan huishoudelijk werk flink toeneemt door de komst van een kind. Maar zelfs als beide partners werken (of de vrouw fulltime werkt) blijkt de vrouw het grootste deel van het huishouden en de zorg voor de kinderen op zich te nemen. Dit heeft onder andere te maken met impliciete gendergebonden opvattingen zoals dat vrouwen van nature beter in staat zijn om voor kinderen te zorgen en huishoudelijke taken (grotendeels) ‘typische vrouwentaken’ zijn. Wat betekent dat vrouwen over het algemeen minder betaald werk uitvoeren, maar veel meer onbetaald werk. Hoe komt het dat deze verschillen ontstaan?

Eerlijk verdelen of toch niet?

Uit de Emancipatiemonitor van het CBS blijkt dat 41% van de heterostellen in Nederland betaald werk en onbetaalde zorg het liefst gelijk zouden verdelen. Toch lukt dit slechts bij 9% van de stellen. En ondanks dat velen van ons het dus wel graag eerlijk verdeeld zouden willen zien, blijft de traditionele rolverdeling aan ons knagen. Onbewuste (gendergebonden) overtuigingen vanuit de maatschappij spelen hier een grote rol in. Uit de Emancipatiemonitor van het CBS blijkt namelijk eveneens dat maar liefst 83% van de Nederlanders vindt dat moeders van nog niet-schoolgaande kinderen (0-4 jaar) drie dagen of korter zouden moeten werken. Slechts 35% vindt hetzelfde voor vaders. Dit laat dan ook zien dat we andere verwachtingen hebben van vaders dan voor moeders. Wat de druk bij vrouwen vaak doet toenemen: ze willen én die loyale, ambitieuze werknemer zijn én die ‘goede’ moeder. Maar in de praktijk is dit vaak een onrealistisch en daarmee onhaalbaar streven.

De gevolgen van een ongelijke taakverdeling

Er zijn zowel voor mannen als vrouwen gevolgen van een ongelijke taakverdeling. Als man breng je minder tijd door met je kind. Terwijl je als vrouw financieel afhankelijker wordt. Daarnaast ervaren moeders een hogere mentale last als gevolg van de ongelijke verdeling van de zorg en de huishoudelijke taken. De mentale last wordt ook wel ‘cognitieve arbeid’ genoemd: alle onzichtbare taken om het huishouden en gezinsleven draaiende te houden. Van maaltijden samenstellen tot het bedenken van traktaties. Een verhoogde mentale last leidt in de praktijk vaak tot meer stress en frustratie. 

Een ongelijke taakverdeling tussen stellen kan ook effect hebben op het kind. Kinderen leren van imitatie en kunnen hun eigen gedrag baseren op de situaties die zich voordoen binnen een gezin. De taakverdeling van de ouders zegt namelijk veel over de rolverdeling tussen een man en een vrouw. Kinderen observeren het gedrag van hun ouders en geven daar een bepaalde betekenis aan. Dit kan van invloed zijn op hun latere leven. Wist je dat onderzoek aantoont dat dochters van werkende vrouwen zelf ook vaker werk en gezin combineren en dat ze vaker leidinggevende functies bekleden? Daarnaast ontvangen deze vrouwen een hoger loon dan vergelijkbare vrouwen met moeders die niet werkten. Tevens dragen werkende moeders bij aan het vormen van gendergebonden opvattingen, iets wat kinderen vervolgens kopiëren. Zo besteden zonen van werkende moeders meer tijd aan de zorg voor hun gezin dan zonen van moeders die niet werken. Het veranderen van de onderlinge taakverdeling heeft dus niet alleen impact op jezelf maar ook op jouw kind(eren).

Daarnaast blijkt ook dat ouders die de zortaken gelijker verdelen, over het algemeen meer seks hebben en een meer bevredigender seksleven (sidenote: dit betreft een correlatie, het kan zijn dat koppels die meer seks hebben sowieso een beter relatie hadden) . Maar goed…: het is in ieder geval een win-win op meerdere vlakken!

Waarom is het zo ongelijk verdeeld?

De rolpatronen in onze maatschappij zijn behoorlijk vastgeroest zoals je ziet. Waarom zijn de taken over het algemeen zo ongelijk verdeeld en hoe komt het toch dat het zo lastig is om dit te doorbreken? De manier waarop verlof in Nederland is geregeld draagt in ieder geval niet bepaald bij aan een gelijke verdeling. Vrouwen krijgen na de geboorte van hun kind drie maanden betaald verlof tegenover slechts een week betaald ouderschapsverlof voor de mannen (naast 5 weken aanvullend geboorteverlof). Dit betekent dat vrouwen vanaf de eerste dag al meer zorg op zich moeten nemen en ook na de verlofperiode draagt dit systeem bij aan een ongelijke taak- en rolverdeling binnenshuis.

Benieuwd hoe dit in Zweden is? Ik schreef er een blog over die je hier kan lezen.

Maar de ‘oneerlijke verdeling’ gaat niet alleen over wie het meeste doet in het huishouden. Er is ook ‘mentale last’. De naam zegt het al: hoeveel ‘last’ je van een bepaalde taak hebt. Sommige taken kosten meer energie dan andere. Daarnaast zijn veel van de taken die vrouwen op zich nemen onzichtbaar. Het gaat om plannen, nadenken, regelen. Van playdates en afspraken bij het consultatiebureau tot het vullen van broodtrommels en het regelen van cadeautjes voor partijtjes. Het vrouwenbrein staat continu ‘aan’. En hoe graag we het ook zouden willen; mannen hebben deze ‘mental load’ vaak niet door. Dit is geen onwil, maar het maakt het wel lastiger om de taken beter te verdelen. 

Zo zorg je ervoor dat jouw mentale last als moeder minder zwaar voelt

• Maak alle taken inzichtelijk

Een duidelijke taakverdeling voorkomt een hoop irritatie. Het zorgt voor meer waardering en meer respect naar elkaar en het zorgt voor minder ruzie. Kijk daarom eens kritisch naar wat er allemaal gedaan moet worden binnen het gezin. Je kunt dit onder andere doen door een week lang bij te houden wie wat doet. Kijk niet alleen naar wiens lijstje langer is maar vooral: welk type taken voer ik uit? De vuilniszakken wegbrengen vraagt veel minder ‘cognitieve inspanning’ dan het opstellen van weekmaaltijden. Deze test van de Volkskrant kan helpen om te zien hoe jullie ervoor staan.

• Ga het gesprek aan over de mentale last die je als moeder ervaart

Op basis daarvan is het interessant om samen de uitslag te bespreken en het gesprek aan te gaan. Wie doet wat en wat vinden jullie daarvan? Zijn jullie afzonderlijk van elkaar blij met deze verdeling of is dit misschien onbewust zo gegroeid? En welke veranderingen zijn nodig om elkaar beter te ondersteunen? 

Jouw partner is geen Jomanda (althans daar ga ik voor het gemak even vanuit..) en hij/zij kan niet in jouw hoofd kijken wat jij verwacht. Vaak gaan we ervan uit dat een ander dit wel ‘gewoon begrijpt’. Maar iedereen is anders en iedereen is anders opgevoed, met andere normen en waarden. Ga daarom het gesprek aan en bespreek samen hoe je de taken beter kunt verdelen. Wees daarin open en eerlijk naar elkaar toe en houd het dichtbij jezelf, zonder een ander te veroordelen of beschuldigen. Geef het bijvoorbeeld ook aan hoe jij de taakverdeling tot nu toe hebt ervaren. Misschien voelde je je overvraagd of niet gewaardeerd? Het kan opluchten om dit uit te spreken en het kan zomaar zo zijn dat je partner het niet eens doorhad dat je je zo voelde.

• Wees concreet en duidelijk

Maak een duidelijke taakverdeling. Schrijf de nieuwe verdeling op in een gezamenlijke notitie op je telefoon, hang een lijstje op de koelkast of maak een overzicht in Excel. Bekijk wat voor jullie het beste werkt om je aan de nieuwe verdeling te houden. Wanneer worden welke taken uitgevoerd? Komt een aan jou toegewezen taak jou even niet uit? Bespreek dat dan. En wees flexibel wanneer de ander ergens een keertje niet aan toe komt. Het blijft een team-effort, geen wedstrijd.

Meer lezen over dit thema? Ragna Indra schreef hier twee interessante boeken over: 1 handboek en 1 werkboek waarin je met concrete oefeningen samen met je partner aan de slag kan voor een meer gelijkwaardige rolverdeling. 

Koop dit boek

Koop het werkboek

• Bekijk hoe het efficiënter kan

Hoeveel tijd kost iedere taak jou tot nu toe en kan het efficiënter? Er valt soms een hoop tijdwinst te behalen als je iets net even anders aanpakt. Kan je een schoonmaakster inhuren als jullie budget het toelaat? Kan je boodschappen bestellen in plaats van zelf naar de supermarkt te gaan? En is het echt zo belangrijk dat het aanrecht helemaal brandschoon is?  Of kijk eens hoe je huishoudelijke taken leuker kunt maken voor jezelf. Zo kan je bijvoorbeeld een podcast luisteren terwijl je de was ophangt of een serie kijken terwijl je eten kookt. Zo maak je er toch nog een klein me-time moment van.

En dat ziet er volgens mijn foto dan ongeveer zo uit:

• Geef je partner meer verantwoordelijkheid

Het kan geen kwaad om je partner wat meer verantwoordelijkheid te geven. Dit gaat vaak hand in hand met het zelf meer loslaten. Het doorbreken van patronen begint immers bij jezelf. Zet jouw partner bijvoorbeeld als eerste contactpersoon in de ouder-app of op de bellijst voor school en laat je partner eens dat kinderfeestje organiseren. Het is misschien een uitdaging voor je om dingen wat meer ‘los’ te laten en je partner zal zaken nu eenmaal anders regelen dan jij, maar dat is helemaal niet erg. Je zult zien dat je door het op deze manier aan te pakken ook een inspiratie bent voor een anderen en het jou meer rust zal geven. Misschien niet gelijk in het begin, maar dat komt vanzelf wanneer je het vaker gaat loslaten. 

—

Ik hoop dat dit artikel je uitnodigt om nog eens stil te staan bij jullie onderlinge verdeling. Zoals je ziet heeft het veel impact op tal van fronten maar vooral op jezelf: jouw eigen rust. In mijn traject The MOM Movement komt dit thema terug in een van de modules. Tijdens dit traject  help ik gedreven vrouwen naar meer rust en plezier in werk én gezin. Weet dat als jij goed in je vel zit, dat iedereen in jouw omgeving daarvan meeprofiteert. Merk je dat je het nog lastig vindt om voor jezelf te kiezen? Of valt de combinatie werk en gezin je zwaar? Kijk dan eens of The MOM Movement iets voor jou is. We gaan twee keer per jaar van start met een selecte groep gedreven vrouwen. Wil je als eerste een bericht ontvangen als de lancering van start gaat? Schrijf je dan in voor de wachtlijst!

BRONNEN:

1. www.gottman.com
2. Twenge, J. M., Campbell, W. K., & Foster, C. A. (2003). Parenthood and marital

satisfaction: A meta-analytic review. Journal of Marriage and the Family

1. Bron: CBS (2022) Emancipatiemonitor
2. Dotti Sani, Giulia M.; Educational gradients in parents’ child‐care time across countries, 1965–2012
3. Kathleen L McGinn kmcginn@hbs.edu, Mayra Ruiz Castro, and Elizabeth Long LingoView all authors and affiliations; Learning from Mum: Cross-National Evidence Linking Maternal Employment and Adult Children’s Outcomes
4. Hoogenboom, Melissa: Het Moederbrein