Hoe reageer je op emoties van je kind?
SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING VAN PEUTER TOT PUBER. ZO REAGEER JE OP EMOTIES VAN JE KIND
Emoties zijn belangrijke raadgevers, voor volwassenen maar ook voor kinderen. Als er ruimte is voor emoties, leren kinderen sneller hoe ze meer ingewikkelde emoties de baas kunnen blijven. Hierdoor zullen kinderen zich beter kunnen redden in de grote wereld en worden ze sneller begrepen en gewaardeerd door anderen. De sociaal emotionele ontwikkeling van peuter tot puber doorloopt verschillende fasen die ieder een andere aanpak vragen. Dit artikel legt uit hoe je op de verschillende emoties van je kind kunt reageren.
EMOTIONELE ONTWIKKELING IN HET ALGEMEEN
Om beter te begrijpen hoe je je kind kunt ondersteunen bij (heftige) emoties is het goed om te weten hoe de emotionele ontwikkeling van kinderen werkt. Deze begint al vanaf de dag dat je kind geboren wordt en verloopt in verschillende stappen.
BABY’S
Het gedrag van baby’s wordt gedreven door vier basisemoties (blij, boos, bang en verdrietig). Baby’s zijn voor de controle van hun emoties nog volledig afhankelijk van jou als volwassene en ze zullen dan ook hun uiterste best doen om jou duidelijk te maken wat ze willen. Ze maken dit duidelijk met non-verbale signalen of door te huilen.
SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING PEUTER EN KLEUTER
De sociaal emotionele ontwikkeling van een peuter is al een stuk verder gevorderd. Peuters zijn al iets beter in staat om frustraties te verdragen. Met de nadruk op ‘iets’ want wanneer peuters moe zijn of tegenslag ervaren dan uit zich dit vaak in huilen of driftbuien. Gedrag dat past bij deze leeftijdsfase, maar wat voor ouders lastig kan zijn. Bij sommige kinderen zie je dat de driftbuien vanaf het 2e jaar wat afnemen doordat de woordenschat toeneemt. Je kind is nu beter in staat om zich uit te drukken waardoor er minder frustratie ontstaat. Toch zie je dat het remmen van het gedrag (inhibitie) in deze fase van de sociaal emotionele ontwikkeling van een peuter nog erg lastig is. Kinderen voelen een bepaalde impuls en zijn nog onvoldoende in staat om deze uit te stellen. Ook neemt de boosheid vanaf het 2e jaar toe waardoor momenten van frustratie in deze periode nog regelmatig voor komen. Kinderen hebben jou op deze leeftijd nog hard nodig bij het onder woorden brengen van hun gevoelens en om weer rustig te worden wanneer ze verdrietig of boos zijn. Een handig hulpmiddel is een emotiekaart. Onderaan dit artikel vind je een gratis download met uitleg hoe je deze kunt gebruiken.
BASISSCHOOLLEEFTIJD
Wanneer kinderen de basisschoolleeftijd hebben bereikt krijgen ze meer grip op hun emoties. Ze kunnen complexe emoties inmiddels steeds beter begrijpen en ze zijn beter in staat om met heftige emoties om te gaan. Toch blijf jij als ouder ook in deze fase nog steeds belangrijk. Bijvoorbeeld bij het achterhalen van de oorzaak van een emotie (waarom ben je zo verdrietig), om het vervolgens op een goede manier op te lossen (niet slaan maar hulp zoeken).
PUBER
Door de invloed van hormonen vliegen de emoties van je kind tijdens de puberteit alle kanten op. Het is als ouder regelmatig een zoektocht: wanneer laat je je kind los en wanneer begeleid je je puber? Daarnaast kunnen (heftige) stemmingswisselingen zich voordoen waarbij gevoelens van onzekerheid, boosheid of juist enorme blijdschap elkaar afwisselen. Vaak wordt gedacht dat pubers niets meer van hun ouders aannemen. We weten uit onderzoek en de praktijk dat dit niet zo is. Ouders hebben nog steeds een grote invloed op hun kinderen. Weliswaar op een andere manier dan bij het jonge kind.
HOE ONDERSTEUN IK MIJN KIND BIJ HEFTIGE EMOTIES?
Er zijn veel verschillende manieren hoe je je kind, van peuter tot puber, kunt ondersteunen.
Bied nabijheid (in iedere fase van de sociaal emotionele ontwikkeling)
Bij baby’s is het belangrijk om hen ongelimiteerd te voorzien in hun behoefte aan veiligheid en vertrouwen. Naast de fysieke aanrakingen helpt het ook om te neuriën zodat je met je stem kan laten weten dat je er bent. Praat veel met je baby: leg uit wat je gaat doen en wat er gebeurt. Ook al begrijpen ze de exacte betekenis van jouw woorden misschien nog niet, ze voelen wel aan jouw intonatie wat de intentie is van je boodschap. Het werkt kalmerend. Je kunt hier al mee beginnen tijdens de zwangerschap. Ook als je kind ouder is blijft deze nabijheid belangrijk. Afzonderen wanneer je kind boos is leidt vaak tot angst. Ben je van mening dat jouw kind rustig moet worden op enige afstand van jou (bijvoorbeeld omdat fysiek contact de boosheid verergert), dan helpt het om op afstand toch in beeld te blijven voor hem of haar.
Geef ruimte voor de emoties (in iedere fase van de sociaal emotionele ontwikkeling)
In de waan van de dag zijn we soms geneigd om te reageren vanuit automatisme. Voorbeelden hiervan zijn de bekende uitspraken zoals ‘niet huilen’ of ‘dat deed geen pijn’ (daar betrap ik mijzelf ook wel eens op…). Je geeft je kind dan indirect de boodschap dat een emotie er niet mag zijn. Voor een kind voelt dit tegenstrijdig (ik ben verdrietig, maar ik mag niet huilen) en dat is verwarrend. Een handige tip: geef de emotie even ruimte en help je kind vervolgens weer op weg. Bijvoorbeeld: “Je bent gevallen en dat deed pijn. Wil je zelf weer opstaan of zal ik je helpen?”.
Dit betekent overigens niet dat je altijd direct op moet springen als jouw kind valt. Soms is het goed om het ‘gewoon even te laten gebeuren’ en af te wachten hoe je kind reageert. Een keer de andere kant op kijken kan juist ook effectief zijn, omdat je kind zo leert om zichzelf te kalmeren. Volg je gevoel hierin en kijk wat jouw kindje nodig heeft.
Ondertitel (sociaal emotionele ontwikkeling peuters)
Vooral bij jonge kinderen is het erg leerzaam om te ‘ondertitelen’, oftewel: woorden geven aan dat wat er gebeurt. Dit kun je doen door te benoemen wat je ziet “Je bent verdrietig omdat je geen tweede koekje mag”. Hierdoor leert hij drie dingen:
- Bepaald gedrag aan bijbehorende gevoelens koppelen
- Het herkennen en benoemen van gevoelens
- En dat jij hem steunt tijdens deze situaties
Alle drie dragen eraan bij dat emoties minder hoog oplopen.
Laat het gewenste gedrag zien (sociaal emotionele ontwikkeling peuters en kleuters)
Is jouw driejarige zo boos dat hij zijn vriendje schopt? Bij jonge kinderen heeft eindeloos vragen stellen geen zin. Grijp in door het gedrag te begrenzen (Stop, we doen een ander geen pijn) en ga samen over naar de oplossing (Jop huilt omdat hij pijn heeft. Kom, we gaan hem samen troosten.
Stel open vragen (sociaal emotionele ontwikkeling pubers)
Ouders denken vaak dat pubers weinig interesse hebben in jouw mening. Maar niets is minder waar. Ondanks dat vrienden een belangrijke rol spelen, hebben ouders nog steeds veel invloed op pubers. Wat werkt is op de achtergrond aanwezig zijn en vooral een nieuwsgierige in plaats van oordelende rol aannemen. Het stellen van open vragen is daarvoor een handig hulpmiddel (bijvoorbeeld: Heb jij zelf al een idee hoe je dat wilt aanpakken of wat zouden de gevolgen daarvan kunnen zijn?). Vaak zie je dat ze zich meer openstellen en de vraag terugstellen: “maar pap, wat zou jij doen dan?”.
TOT SLOT
Emoties zijn er altijd, net zoals nare gebeurtenissen. Het zou onnatuurlijk zijn om je kind hier altijd voor te behoeden. Het zijn juist de momenten waar ze van leren en die ze nodig hebben om uit te groeien tot een zelfstandig persoon. Wat je kind nodig heeft van jou, ongeacht z’n leeftijd, is jouw begrip, jouw uitleg en sturing. En daarvoor hoef je er soms alleen maar ‘te zijn’.
MEER WETEN OVER DE SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING VAN JOUW PEUTER OF KLEUTER?
Ik help je graag. Met mijn bestseller cursus speciaal ontwikkeld voor het jonge kind (0-6 jr.) leer ik je hoe je om kunt gaan met uitdagende situaties en wat je concreet kunt doen en zeggen wanneer niets lijkt te werken. De cursus is volledig online en in jouw eigen tempo te volgen én je houdt een leven lang toegang. Inmiddels al door 7500+ ouders gevolgd.
